Deprem nedir?
Yer sarsılmasıdır. Yerkabuğundaki bazı jeolojik olaylar sonucu meydana gelir.
Tabii felaketlerin en büyüğü olan depremlerin pek çoğu hissedilmeyecek kadar hafif geçer. Denizlerin altında, yahut insanların oturmadığı bölgelerdeki depremler ancak özel aletlerle kaydedilir. Ama şiddetli bir deprem insanların oturduğu bir yere rastlarsa büyük can ve mal kaybına yol açar.
Depremler en çok yerkabuğunun nispeten yakın zamanlarda kıvrılmış ve kırılmış, henüz yerleşmemiş bölgelerinde olur. Çeşitli yer altı kuvvetlerinin meydana getirdiği basınç sonunda kayaların kırılıp, yerleşmesi depreme yol açar. Bundan başka kaya tuzu ve gibi gibi kolay eriyen maddelerin bulunduğu yerlerdeki büyük mağaraların birden çökmesi de depreme sebep olur. Depremler en çok yerkabuğunun yüksek dağlarla kaplı bölgelerinde meydana gelmektedir.
Yeryüzündeki deprem kuşağı büyük dağ zincirlerinin bulunduğu Amerika'nın Büyük Okyanus kıyılarını, Japonya ve Güneydoğu Asya'ya Himaİayalar'ın güney eteklerini, Anadolu'yu ve Güney Avrupa'yı içine alır. Bir deprem olduğu zaman, depremin merkezinden etrafa doğru muntazam titreşimler yayılır. Buna «deprem dalgaları» denir. Deprem dalgalarının şiddeti merkezden uzaklaştıkça azalır.
Dünyada en çok deprem Japonya'da olur. Bu ülkede ortalama günde üç deprem olursa da çoğu zararsızdır. 1920'de Çin'in Kansu eyaletindeki bir depremde 200.000, 1923'te Japonya'daki depremde ise 90.000 kişi ölmüştür. Son yüzyılın Türkiye'deki en büyük depremi 1939'da Erzincan ve çevresinde olmuş, 32.000 kişi ölmüştür. Son yılların büyük depremleri ise sırasıyla 1957'de Fethiye, 1966 ağustosunda Varto, Hınıs ve çevresi (2477 ölü), 1967'de Adapazarı, 1968'de de Bartın, Amasra ve çevresinde geniş hasarlara sebep olan depremlerdir.
Deniz altındaki depremlerin meydana getirdiği dalgalar da çok defa büyük zararlar verir. 1755'te bir depremin meydana getirdiği dalgalar on binlerce insanı denize sürüklemiş, 1946'deki bir başka deprem sonunda da Büyük Okyanus'taki bazı adalar yok olmuştur. Depremler genellikle fayların çatlamasıyla yerkabuğunda beklenmedik bir anda ortaya çıkan enerji sonucunda meydana gelen sismik dalgalanmalar ve bu dalgaların yeryüzünü sarsması olayıdır.
Sismik aktivite ile kastedilen meydana geldiği alandaki depremin frekansı, türü ve büyüklüğüdür. Depremler Sismometre ile ölçülür. Bu olayları inceleyen bilim dalına da Sismoloji denir. Depremin şiddeti Moment magnitüd ölçeği (ya da eskiden kullanımda olan Richter ölçeği) ile belirlenir. Bu ölçeğe göre 3 ve altı şiddetteki depremler genelde hissedilmezken 7 ve üstü şiddetteki depremler yıkıcı olabilir. Sarsıntının şiddeti Mercalli şiddet ölçeği ile ölçülür.
Depremin meydana geldiği noktanın derinliği de yıkım kuvvetine etkilidir ve yer yüzüne yakın noktada gerçekleşen depremler daha çok hasar vermektedir. Dünya yüzeyinde gerçekleşen depremler kendilerini bazen sallantı bazen de yer değiştirme şeklinde göstermektedir. Bazen yeryüzüne yakın bir noktada güçlü bir deprem gerçekleştiğinde tsunamiye sebep olabilir. Bu sarsıntılar ayrıca toprak kayması ve volkanik aktiviteleri de tetikleyebilir.
Deprem nasıl oluşur?
Depremlerin önemli bir bölümü yeryüzünden yaklaşık 12 km. derinliğe kadar uzanan elastik kısımla üst kabuk içindeoluşur. Bu derinlikten daha aşağılarda sıcaklık 400 derecenin üzerinde olduğu için yer değiştirme hareketi depremsiz, kırip denilen yavaş plastik şekil değiştirme enerjisi şeklinde yutulur. Buna karşılık elastik üst kısımda ise her yıl birkaç cm.lik yer değiştirme yüzyıllarca birikerek birkaç metrebirden büyük bir depremle oluşmaktadır. Depremler sırasında ilk kırılma başlangıcının bu elastik alan sınırında oluştuğu anlaşılmaktadır.
Deprem, yer içinde fay olarak adlandırılan kırıklar üzerinde biriken biçim değiştirme enerjisinin aniden boşalması sonucunda oluşan yer değiştirme hareketinin neden olduğu karmaşık elastik dalga hareketleridir. Bu yer değiştirme miktarı depremin büyüklüğü ile doğdu orantılı olup özellikle sığ depremlerde belli bir büyüklükten sonra faylanma ile ilgili kırıklar yeryüzünde de görülmektedir.
Kaynak: http://www.nedir.com/deprem#ixzz4N9VuREEQ
0 yorum:
Yorum Gönder